तन्नेरी तिर्थलुहरू

देवघाटधाम तनहुँ नवलपरासी र चितवनको साँध छोएको प्रख्यात धार्मिक स्थल हो । गोसाइकुण्डबाट आएको त्रिशुली र मुक्तिनाथबाट आएको कालीगण्डकी नदीको मिलन यही भएको छ । यो वेणीमा डुबुल्कि मारे मुक्ति पाइने विश्वासले मान्छेहरु टाढाटाढाबाट आउने गर्छन् । यसैको किनारमा प्राण त्याग्ने अभिलाषाले वृद्धवृद्धाहरु कल्पबासनै बस्छन् ।
यत्ति कुरा गर्दा देवघाट आउने चाहना कस्तालाई हुन्छ भन्ने थाहा पाउन गाह्रो छैन । निसन्देह प्रौढ पुस्तानै यो स्थल भनेपछि हुरुक्क हुने गर्छन् । नारायणगढबाट नजिकै भए पनि बजारको कोहलाहल र प्रदुषणबाट मुक्त छ यो ठाउँ । सुन्न पाइन्छ केवल भजन किर्तनका धुन । देख्न पाइन्छ साधु सन्तको जीवनशैली जस्मा तडक भडक होइन केवल सादगी छ ।
धार्मिक ग्रन्थहरुमा यो ठाउँमा देवताहरुनै घुम्न आउँथे भन्ने कुरा पढ्न पाइन्छ । देख्दा सुन्दामा जीवनदेखि वैराग्यकाहरु आएर बस्ने ठाउँ जस्तो लागे पनि अध्यात्मको ऊर्जाले भरिपूर्ण भएको हुन्छ देवघाट जहाँ पुगेपछि मनका तनावहरु हराउन बेर लाग्दैन । देवघाटको वास्तविकतानै यही हो । योनै हो यस ठाउँको पहिचान ।
प्रौढलाई तान्ने यो देवभूमिमा युवायुवती र किसोर किसोरीले पनि पाइला नराख्ने होइन तर उनीहरु बाहुल्य भए भने त्यहाँको सादगी र आध्यात्मिक परिवेश विथोलिन थाल्दो रहेछ । चाचल मनबाट उब्जेका गतिविधि त्यहाँको परम्परागत पहिचान अनुकुलका नहुँदा रहेछन् । गत वर्षको साउनको पहिलो सोमबारको बिहान देवघाटमा देखिएका दृश्यहरुले बोलेका कुरा हुन् यी ।
साउन महिनामा शिवको विशेष आरधाना हुन्छ । अझ सोमबारका दिन त शिवप्रति नै समर्पित हुन्छन् नारी र नरहरु । यो शिव आरधना विवाहित नारीले पतिको दिर्घायु र अविवाहितले चरित्रवान श्रीमानको कामनाका लागि गर्छन् भन्ने अलि बढी सुन्ने गरिन्छ । तर धर्मप्रति आस्था र विश्वास भएका प्राय सवैले साउन महिनामा शिवकै जपध्यान गर्छन् ।
धार्मिक ग्रन्थहरुमा साउने सोमबारको साधनाको फलका बारेमा उल्लेख भएको कुरा जानेरै हो या आपुनो बुझाइको तहबाट मात्रै ब्यख्या गरेर हो धेरैले पतिपत्नीको सम्बन्धसँग यसलाई जोड्ने गरेका छन् । पतिपत्नीको सम्बन्धसँग जोडिएर आएको हुँनाले अहिलेका किसोर किसोरी र युवायुवतीले यसलाई हिन्दु संस्करणको 'भ्यालेण्टाइन डे" जस्तो मान्न थालेका छन् ।
'आईलभयु" एकजना किसोरका गालामा यही लेखिएको छ । त्यो शब्द पानको पातको आकारको घेरा भित्र परेको छ । बेणी तर्फ झर्न लागको बेला बाटोमा भेटिएका उनी दोस्तहरुको हुलमा छन् । िलंगका हिसाबले समावेसी देखियो उनको त्यो समुह । उनीहरु शिव बाबाको जपका लागि घाट जान लागेका हुन् या म्युजिक कन्सर्टमा छुट्टयाउन गाह्रो पर् यो ।
घर फर्कन लाग्दा देवघाटको तनहुँतर्फ पुलको आडैमा देखियो अघिको किसोरले गालमा आईलभयु छाप हानेको ठाउँ । व्यपारी जोगेश्वर साह सानासाना काठको फ्रेममा तयार विभिन्न चित्र र शब्दहरु रंगमा डुबाउँदै छाप हानिदिने कारोबारमा मस्त थिए । पानको पातको घेरोमा 'आइलभयुका" साथै दिल हे तुम्हारा" र बोलबम जस्ता शब्दहरु पनि नभएका होइनन् तर बोलबमको मार्केट डाउन थियो ।
यो त थियो किसोरको च्वाइसको कुरा । तल स्नान घाटमा किसोरीहरुको करामत पनि कमको थिएन । नुहाएपछि पूजा गराउन एउटा ब्राहमण आइ हाल्दथे । शिव िलंग तयार गरु भन्ने ब्राहमणको आदेश मानेरे शिव िलंग खोज्न लागेकाहरु आकार आकारका ढुंगा टिप्दै हासेरै मुर्छा पर्दथे । पूजा पाठमा भन्दा उनीहरुको चित्त अरुनै कुरामा गएको थियो ।
पूजा चाडै सकेर हिड्ने हतारमा थिएनन् उनीहरु । पूजापछि नदी स्नानको मज्जा लिन तम्सनेमा किसोरी र युवतीहरु बढी थिए । िसंगापुर आर्मीमा भर्ति हुन चाहनेहरुलाई आधारभूत तालिम दिने संस्थामा आवद्ध सिकारु युवाहरु एका बिहानै दौडेर देवघाट पुग्छन् । नदीमा हेलिएर अभ्यास गर्छन् । त्यस दिन पनि उनीहरु त्यसै गरे । किसोरीहरु पनि त्यसैको सिको गर्न थाले ।
पौडिन जान्ने जस्ता थिएनन् उनीहरु तर नदीमा पस्ने हिम्मत गरे । कताबाट आएको हो कुन्नि त्यस्तो जोश उनीहरु लगाई रहेको कपडासँगै नदीमा पसेका हुन्थे । पौडनेभन्दा पानीमा उफ्रेर रमाइ रहेका थिए उनीहरु ।
एकजना दुईजना हो र हुलका हुल युवती पस्न थाले पानीमा । पहिला समान्य स्नानपछि छोटो पूजा अनि जलकि्रडा । लाग्दथ्यो सोमबारको दिनमा अरुभन्दा महत्वपूर्ण यही जलकि्रडानै हो । सामान्य स्नान र पूजापछिको गर्नै पर्ने पाटो हो त्यो । तर होइन युवक र किसोरहरु भने बाहिरै बसे किन हो । केटाहरुले हेलिनभन्दा हेर्नमै आनन्द माने जस्तो थियो ।
अनुभव नभए पनि नदीको वर्षे भेलमा पस्न आट गरेका युवतीहरुको हिम्मत यसरी बढ्यो की उनीहरु किनारका युवकहरु तान्न आउन थाले । युवकहरु भने आनाकानी पो गर्छन् । ुपाइन्ट सर्ट खोलेर के पस्ने त्यत्तिकै गए के फेर्नेु भन्ने ख्याल राखेको पाइयो तर महंगा कुर्था सुरुवाल र जिन्स पाइन्ट टिसर्टमा रहेका युवती किसोरीले यस्तो सोचे जस्तो लागेन ।
नदीमा नुर्थुक्क भएपछि पालो आयो फोटो सेसनको । देवघाटको वेणीमा पूजा गर्नेको जति समूह छ लगभग त्यत्तिनै समूह नदी किनारमा थियो जसले जलकि्रडाको आनन्द फोटोमा सुरक्षित राख्न चाहि रहेको थियो । यो तन्नेरी तिर्थालुहरुको कुरा भयो तर त्यो पावन भूमिमा उनीहरुकै मात्रै रजगज भने थिएन । सोमबारे स्नानको पुरानत ब्यख्या र मान्यतालाई आत्मसात गरेर आउने तिर्थालुहरु पनि उत्तिकै थिए त्यहाँ ।
विभिन्न बोलबम धामहरुमा चढाउने शुद्ध जल लिन देवघाट जाने चलन एक दशक यता ह्वातै बढेको छ । बैजनाथ धाममा चढाउने जल लिन आएका चितवनको पदमपुरका लछन महतो पनि त्यही भेटिए जसलाई जलसँग बाहेक नदीमा भएको जलकि्रडासँग कुनै मतलबै थिएन । वेणीमा जप ध्यानमा लागेका प्रौढलाई पनि ुडिस्टर्ब भए जस्तो लागेन ।
'अरे यार साउने सोमबारको ब्रतको प्रसंग पतिपत्नीको सम्बन्धसँग जोडिएको छ भने अहिलेका युवायुवती र किसोर किसोरीको मनमा छुट्टै तरंग चल्नु अस्वभाविक हुँदैन के" देवघाटको नौलो माहौलका बारेमा साथी गणेशले यस्तो टिप्णी गरे । तन्नेरी तिर्थालुको हाउभाउका बारेमा एकजना तन्नेरीले नै यो विश्लेषण सुनाउँदा हामी देवभूमि देवघाट छाडेर कोहलाहलले भरिएको नारायणगढ आइसकेका थियौं ।