उत्खनन

राष्ट्रिय मानव अधिकार आगोगको अगुवाइमा जनकपुर नजिकको कमला नदी किनारमा यस पटक उत्खन कार्य चलेको छ । माओवादीले चलाएको शसस्त्र संघर्षका बेलामा सरकारका मान्छे अर्थात प्रहरीले समातेका युवालाई सेनाले मारेर पुरेको आशंका लागेका ठाउँहरुमा खन्ने काम भएको हो । खन्दा युवाहरुको कंकाल, गोलीका खोका र लत्ता कपडा पनि भेटिएको समाचारहरु प्रकाशित भएका छन् । माओवादीले चलाएको शसस्त्र संघर्षका बेलामा मान्छेको ज्यानलाई भुसुना बराबर पनि नठानेर मार्ने र लाश गायब पार्ने प्रचलन खुवै मौलायो । राज्यनै यो काममा अग्रसर थियो । माओवादीलाई मारेपछि कतै प्रश्न उठ्दैन भन्ने दम्भ थियो, ठम्म्याइ थियो । पापधुरीबाट कराउछ भने जस्तै आज शान्ति सम्झौता भएको चार वर्ष पुग्नै लाग्दा चिहान खोतलीदै छ र सरकारको ताकत भएमा उ बेला मार्नेहरु अब थुनिने छन् ।
कमला नदीमा उत्खनन भइ रहँदा माओवादी चुप छ । माओवादी चुप लाग्दा उत्खनन जारी राख्न मद्दत मिल्छ । माओवादीको यो सहयोगले दण्डहिनतालाई अन्त्य गर्न राम्रो सन्देश जान्छ । अहिले चरा मारे जसरी मान्छे मार्ने गरेका तराईका हतियारधारी समुह पनि तस्रने छन्, यो उत्खननले किन भने मान्छे मारेमा कुनै न कुनै बेला कठारघारमा उभिनु पर्छ भन्ने उनीहरुलाई लाग्न सक्छ । मान्छेको जिवनको मुल्य उनीहरुलाई थाहा लाग्न सक्छ । तर यसो भइ हाल्ला भन्ने ग्यारेण्टी भने छैन है, त्यो पनि माओवादीकै कारणले हुने हो अरुका कारणले होइन । कमला किनारमा उत्खनन गरेर सेना प्रहरीलाई कारवाही गराउने कुरामा माओवादी चुप छ तर पत्रकार डेकेन्द्र थापाको कंकाल खोज्ने क्रममा माओवादीले ठुलो आपत्ति जनायो । यसले विद्रोहीहरुले संघर्षका बेलामा गरेको जस्तो सुकै कामको पनि पछि आवाज उठाउन पाइदैन भन्ने सन्देश जानसक्छ र मधेसमा अहिले हतियार बोकेर हिडेका समुह उन्मत्त हुने खतरा रहन्छ ।
पत्रकार डेकेन्द्र थापाको अस्थिपंजर खोजीको विषयमा माओवादीले आपत्ति जनाएको कुरा पुरानो हुन सक्छ हालैमा एउटा त्यस्तै खालको नयाँ नौलो घटना भएको छ । माओवादीका सभासद बालकृष्ण ढुंगेल ज्यान मुद्दामा सर्वोच्च अदालतबाट समेत दोषि ठहर भए । ओखलढुंगाका यी सभासदलाई वि.स. २०५६ सालमा मुद्दा लागेको रहेछ । सेना प्रहरी मारेको होइन सर्वसाधरण उज्ज्नकुमार श्रेष्ठलाई सुराकीको आरोपमा मारेको अभियोगमा उनी माथि त्यस्तो सजाय भएको रहेछ । तर माओवादी शसस्त्र संघर्षका बेलामा भएको घटना भएकाले अदालतले गरेको सजाय नमान्ने बताउँदै आएको रहेछ । माओवादीले एउटा कुरा भन्दै गर्ला राज्यको ऐन कानुनले अर्को कुरा भन्दै गर्ला, हामीले त्यो सवै हॆर्दै गरौंला ।
आफुलाई परेको अफ्ठेरोमा माओवादी युद्ध कालको मुद्दा व्युँताएको भनेर आक्रोशित हुन्छ । सेना प्रहरीले गरेको अपराध खोज्न राज्यले चालेको पहलमा चुपचाप रहन्छ । ढुंगेलको सजायमा आपत्ति जनाउने माओवादी कमला नदी छेउमा भएको उत्खननमा किन केही नबोलेको हो ला ? आखिर यो पनि युद्धकालमा भएको घटना नै त हो नि । कमला उत्खननमा मेरो कुनै आपत्ति छैन गैर न्यायिक लाग्ने हरेक घटनाको अब स्वतन्त्र उत्खनन आवश्यक छ तर राज्य संलग्न घटनामा चुप लाग्ने माओवादी आफु संलग्न घटनामा भने 'अन्याय भयो युद्ध कालको घटना यसरी खोतल्न हुँदैन थियो" भन्छ । मलाई यो कुरा मात्रै चित्त नबुझेको हो । तर यसरी चित्त नबुझाउनेहरु माओवादी दृष्टीकोणमा प्रतिकि्रयावादी कहलिन्छन । तर डेकेन्द्र थापाको अस्थिपन्जर खोज्दा चित्त दुखाउने माओवादीहरु कमला नदीमा खन्ने काम हुँदा किन त्यसो नगरेको भनेर प्रश्न गर्नु अवश्य गलत हुँदैन ।
माओवादीहरु मैना सुनुवारको हत्या काण्डका आरोपिहरुलाई कारवाही हुँदा जायज भन्छन । सिन्धुपाल चोकका कुनै सर्वसाधरणको हत्या या अपहरण के को हो आरोपमा मुछिएका पार्टीका नेता अग्नि सापकोटलाई विदेश जाँदा सोही आरोपका कारण भिसा नमिल्दा रडाको मच्चाउँछन् । मैना सुनुवार हत्या काण्ड ज्यादै जघन्य अपराध हो यसका अराधीहरुले उनमुक्ति पाउनु हुँदैन । तर त्यस्तै अपराधका आरोपि माओवादीका मान्छेले के कारणले हो उनमुक्ति पाउनु पर्ने नबुझेको कुरा यही हो । के यसरी प्रश्न गर्ने न पाइने हो ? अथवा के हो ? घोत्लिदै जाँदा कमला उत्खननले चरित्रको पनि उत्खनन् गरेको छ ।