महिला मैत्री हात्ती पोलो

हात्ती पोलो रमाइलो खेल हो । सय मिटरको मैदानमा आठवटा हात्तीमा बसेका व्यक्ति घम्साघम्सी गरेको दृश्य हेर्नेहरुलाई रमाइलै हुन्छ । हात्ती माथि बसेकाले गोलका लागि तछाडमछाड गर्ने हुन् । एउटा निश्चित नियम भित्र बाँधिएर उनीहरुले लौरोको साहाराले सानो सेतो पोलो बललाई विपक्षीको पोष्ट तर्फ हुत्याउँछन् गोलका लागि । नियम भित्र रहेर गरिने प्रतिस्पर्धामा जस्ले बढी गोल गर्छ उसैले जित्छ । बढी गोल गरेर जितिने खेलमै कुनै टिमले सित्तैमा चार पाँच गोलसम्म आफ्नो प्रतिस्पर्धी टिमलाई दिन्छ । ह्यनण्डी क्यान भनिने यो गोलको आधारमा कुनै टिमको खातामा मैदानमा नछिर्दै केही गोल जम्मा भइसक्छ । उपहार दिएको समूहले त्योभन्दा बढी संख्यामा गोल गर्न सकेन भने आफैले दिएको उपहारका कारण हार बेहोर्नु पर्छ । यो चलन कायमै छ । कमजोर टिमलाई अनुभवी टिमले ह्याण्डी क्यान दिन्छ । नेपालमा आरक्षँण खुवै चर्चामा आउँछनी हो यस्तै हो यो ह्याण्डी क्यान्ट । कमजोर भए पनि खेलमा सामेल गराउने अनि पहिले नै केही अंक दिएर उसलाई बलियो बनाउने ।
आरक्षणको कुरा आइ हाल्यो यो खेल समावेशी पनि छ । विश्वमा यस्तो कुन खेल छ जसमा महिला पुरुष सँगै एउटै टिममा मिसिएर खेल्छन् । हात्ती पोलोमा भने यस्तो हुन्छ । टिममा महिला र पुरुष दुवैले भाग सिलन पाउँछन् । कुनै कुनै टिम त महिलाका मात्रै पनि हुन्छन् अनि पुरुषसँग जुद्धछन् मैदानमा । अनि हात्ती पोलोको नियममा महिलालाई विषेश व्यवस्था पनि छ । महिला खेलाडीले बल हिर्काउदा देव्रे या दाहिने दुवै हात चलाउन पाउछिन् । पुरुषलाई भने यो छुट छैन । खेलमा देव्रे चलाउने भए देब्रे र दाहिने चलाउने भए दाहिने हात मात्रै चलाउन पाउँछ पुरुषले । यो नियमले महिलालाई भने बाँधेको छैन । खे अवधिमा बल हुर्कान दाहिने देव्र जुन अनुकुल पर्छ त्यही हात नचाउन पाउँछन् महिलाले पुरुषले त्यो गरो भने अजंगको ठुलो हात्तीमा बसेको एम्पाएरले सिठ्ठी फुक्छ र फल दिन्छ ।
ओ हो कस्तो गज्जबको खेल यो हात्ती पोलो । नेपालका महिला अधिकारकर्मीले चाहेको कुरा रहेछ हात्ती पोलोमा । तर नेपालका महिला अधिकारकर्मीहरु पनि अलि अनौठै छन् कुनै प्रवन्ध गरेनन् भने हामीलाई वास्ता गरेनन् भनेर नारा लगाउँछन् अनि सहुलियत चाहियोसम्मका कुरा गर्छन् । सहुलियत सहित समावेश गरेको देखियो भने हामीलाई कमजोर ठानेर यसो गरेको भनेर विरोध गर्छन । विरोधका लागि विरोध मात्रै गर्ने नारीहरुलाई हात्ती पोलोमा व्यवस्था भएको नियम पक्कै रुचीकर नलाग्न सक्छ । आजभन्दा ३० वर्षअघि वेलायती नागरिक जिम एडवर्डले महिलालाई पनि सहभागी गराएर यस खेलको सुरु कसैको दवाव वा आग्रहमा पक्कै गरेका थिएनन् होला । विभेद नगर्ने उनको चिन्तनको उपज पनि हो ला यो व्यवस्था ।
सहुलियत भयो हामीलाई कमजोर ठानेर यस्तो प्रवन्ध गरियो भनेर कुनै नेपाली नारीलाई दुख लाग्छ भने उनीहरुलाई खुसी बनाउन सक्छ हाम्रो नेपाली टिमको चरित्रले । हात्ती पोलोमा नेपालको टिम सशक्त मानिन्छ । तर नेपाली टिममा कहिल्यै महिला समावेश हुँदैनन् । नेपाली समाजको प्रतिविम्ब छ हात्ती पोलोको नेपाली टिममा । साच्चै महिलावादीहरुले टिप्पणी गर्न परो भने मैले चर्चा गरेको हात्ती पोलोको यो सन्दर्भलाई कसरी व्यख्या विश्लेषण गर्दा हुन् ?