किसानको करामत

चितवनका बिष्णुहरी बर्तौला हेर्दा नेपालका अरु सामान्य किसानभन्दा फरक छैनन् तर उनको करामत सवैकोभन्दा पृथक छ । खेती किसानी बाहेक केही नरेका बर्तौलाले यसैबाट नाम पाए, दाम पनि कमाए । नेपालमा एक हेक्टरमा कति धान फल्छ ? सरकार भन्छ दुई दशमलव नौ टन मात्रै फल्छ । तर बर्तौलाले यसको झण्डै चार गुणा धान फलाउँछन् आफ्नो खेतमा । धेरै दरमा धान फलाए वापत उनी दुई पटकसम्म देशकै सर्वोत्कृष्ट किसान घोषित भएर पुरस्कार पाए । पुरस्कार सरकारले नै दिएको हो । उनले यो वर्ष एक हेक्टरमा साढे आठ टन धान फलाए । एक हेक्टर भनेको डेढ विघा हो । एक टनमा १० क्वीण्टल हुन्छ । उनले डेढ विघा खेतमा ८५ क्वीण्टल धान फलाएछन् । यो करामत गरे वापत यो कात्तिक १० गते परेको ३० औं विश्व खाद्य दिवसमा उनले खुमलटारमा पुरस्कार थापे । कृषि विभागले राखेको कार्यक्रममा उनले १० रुपैयाँ सहित प्रमाण पत्र पाए ।
बर्तौलाको घरमा यस्ता प्रमाणपत्रको खातै छ । यसअघि २८ औं विश्व खाद्य दिवसमा पनि नेपालमै बढी धान फलाउने किसानको घोषित भएर उनले खुमलटार गएरै पुरस्कार थापेका थिए । त्यति बेला पुरस्कारको राशी अहिलेकोभन्दा आधा मात्रै थियो । जिल्लामा उत्कृष्ट हुन थालेको त उनी ६४ सालबाटै हो । त्यो वर्ष जिल्लामा उनी तेस्रो भए । अर्को वर्ष पहिलो भए त्यसै वर्ष नेपालमै पहिलो भए । बर्तौलाका बुवा र काका वि.स.२०३० सालमा मकवानपुरको भार्ताबाट चितवनको कुमरोज झरेका थिए । उनीहरुले त्यति बेला छ विघा खेत किने । बुबा र काकाको अंश बण्डा हुँदा तीन विघामा झर् यो । विष्णुहरीको दाजुभाइका बीच अंश हुँदा त्यो पनि आधा आधा भएर डेढ विघामा सिमित भयो ।
त्यही डेढ विघामा पसिना बगाउन थालेका हुन् बिष्णुहरीले । कक्षा १० सम्म मात्रै पढेका उनले सुरुमा दुई वर्ष जति पढाएका पनि हुन् तर पछि त्यो छाडेर पशुपालन र खेतीमै लागे । डेढ विघामा जे मिहेनत गरे त्यसको आयस्ताले खैरहनीमा पाँच कठ्ठा खेत किने । कुमरोज राजमार्गबाट निकै टाढा पर्छ । खैरहनी आडैमा छ । दुई वर्षदेखि उनी कुमरोज छाडेर खैरहनीमै बस्दै आएका छन् । त्यही पाँच कठ्ठामा पक्की घर बनाएका छन् । जे दियो कुमरोजको डेढ विघाको आम्दानीले नै दियो उनलाई । अहिले घर परिवारलाई खान खैरहनीको उब्जनीले पुग्छ । कहिले काँही त्यहाँ पनि नगदेबाली लगाउँछन् उनी । जस्तै गत वर्ष धान काटेपछि एक कठ्ठामा केराउ लगाए । लगाएको ४० दिनमा बेच्दा केराउबाट खर्च कटाएर नौ हजार रुपैयाँ आम्दानी भयो । कुमरोजमा जे फल्छ सवै बेच्ने हुन बर्तौलाले । उनले फलाएको धान एग्रोभेटले बीउका लागि लैजान्छन् ।
'रासायनिक मलको कम प्रयोग । गोबर मल र प्राङगारिक मलमा जोड' धान बढी फल्नुको कारण बताए बर्तौलाले । यस बाहेक केही प्राविधिक कुरा पनि उनले हेक्का राख्दा रहेछन् जसले गर्दा अब्बल हुन सघाएको रहेछ । जस्तै बी राखेको २८ या ३० दिन भित्र रोपि हाल्दा रहेछन् धान । एक गाँजमा तीनवटा मात्रै बीउ । लगातार तीन वर्षभन्दा बढी एउटै बीउ प्रयोग नगर्ने । तीन वर्षपछि बीउ फेरि हाल्ने । विदेशी हाइबि्रड छुदा रहेनछन् यिनी । जसले गर्दा धान खेतीले धन पनि दियो ख्याती पनि कमाए बर्तौलाले । खेती गरेर उनी खिन्न छैनन् पेशा प्रति गर्व गर्छन् । केही कुरा ख्याल राख्दै तरिका मिलाएर काम गर्नाले उनले यो सफल्ता पाएका हुन् । धेरै पढेर तालिम लिएर होइन ।