गैंडा माथि मनिराम

यो फोटो मैले मनिराम श्रेष्ठको फेसबुकमा भेटाएको हो । मनिराम श्रेष्ठको गाउँ नवलपरासीको मुकुन्दपुर गाविस वडा न.५ मा पर्छ । पहिला म पनि त्यही गाउँमा बस्थे । फेसबुकमा मनिराम पनि भेटिए । सायद उनी अचेल गाउँमा छैनन विदेशमा होलान । फेसबुकमा उनको एलबममा निकै पुराना फोटाहरु रहेछन् । त्यही यो गैंडा माथि बसेको दुर्लभ फोटो पनि रहेछ । गैंडा आफैमा दुर्लभ वन्यजन्तु हो । त्यसको पिठ्युमा बसेर खिचेको फोटो यसै दुर्लभ हुने भयो । सौराहामा एकजना बृद्ध छन् गैंडामाथि चढेका हुन भनेर उनको खुवै मानमनितो हुन्छ । यता मनिराम खुसुक्क गैंडामा बसेर फोटो पनि खिचाए सकेछन् ।
सौराहाका मल्लु चौधरी र मनिरामको गैंडा चढाइ अवश्य पनि फरक छ । मल्लु जंगलकै गैंडामाथि बसेका रहेछन् । मनिराम भने मान्छेसँग घुमिल भएको गैंडामाथि बसेका हुन् । सायद यो जंगे हुनु पर्छ । चितवन राष्ट्रिय निकुंजको मुख्यालय कसरामा जंगे थियो । खुला बस्यो त्यो धेरै सयम । आमा बिहिन भएपछि कर्मचारीहरुले त्यसलाई ल्याएर पालेका थिए हुर्काका थिए । यसरी मान्छेको संगतमै हुर्केको जंगेमाथि चढ्नु शाहसिक काम त थिएन तर गैंडामाथि यसरी ढुक्कसँग बसेर फोटो खिचाउनु अनौठो लाग्ने काम भने अवश्य हो ।
मनिराम मान्छेसँग रत्तिएको गैंडामा बसेर फोटो खिचे । यो पनि मान्छेकै कारणले भएको हो । मान्छेका कारणले यस अर्थमा कि सायद त्यो गैंडाको आमा कुनै चोरी सिकारीको फन्दामा परेर मरो होला अनि मान्छेलेनै ल्याएर पाल्नु परो उसलाई । मान्छकै कारणले उ मान्छेसम्म पुग्यो । यसो हुँदा उसले आमाको ममता मात्रै गुमाएको छैन आफ्नो प्राकृतिक वानी बेहोरा र बास स्थलबाट समेत बंचित हुन परो । गैंडा देखेर मान्छे परपर भागुन न त्यो पो मज्जा तर हेर यहाँ गैंडामाथि मस्त बसेर फोटो खिचाउँदा समेत गैंडा हलन चल भएर बस्छ ।
मैले यहाँ मनिरामले फोटो खिचेर गल्ती गरे नहुने काम गरे भन्न खोजेको पटक्कै होइन तर यसो गहिरिएर बिचार गर्दा गैंडाको दुर्दशा भने झल्कन्छ । त्यो दुर्दसाको मुख्य कारक के होला थाहा भएन । यो फोटोमा भएको गैंडा अहिले कसरामा छैन । बिक्रम बाबा मेलाको मेसो पारेर मनिरामले धेरै पहिला यो फोटो खिचेका हुन जस्तो छ । मान्छेका कारणले आमा बिहिन भएर त्यो गैंडा त्यसरी भौतारीदै मान्छेसँग हिमचिम गर्न आएको हो भने त्यो मान्छे जसले गैंडालाई आमासँग बिछोड गरायो उ भने महाअपराधि हो ।
भर्खर अर्थात यही भदौकै कुरा हो मंगलपुरमा एउटा गैंडा करेण्ट लागेर मरो । धान खान आयो भनेर गैंडालाई भगाउन गाउलेहरुले नाङ्गो तार खेत वरीपरी बारेर करेण्ट छाडेका रहेछन् । त्यही करेण्टको झड्काले गैंडा मरो । उ भर्खरकी सुत्केरी रहेछ । दुई तीन महिनाको उसको बच्चाको बिजोग भयो । सानै भए पनि सुरुमा त्यो बच्चाले मान्छेलाई लखेट्यो । तर खान नपाएर लखतरान भएपछि एक दिन मान्छेले त्यसलाई समाएर वन कार्यालयका कर्मचारीको जिम्मा लगाए । वनका कर्मचारीको काखमा मान्छेको बच्चो जसरी बसेको गैंडाको त्यो छाउरोले मान्छेकै औंला चुसेको थियो आमाको कल्चौडोको थुन ठानेर होला सायद । केही सयमपछि त्यो बच्चो ठुलो हुनुका साथै आफ्नो प्राकृतिक गुण गुमाएर भैसीको पाडो जस्तो मान्छेसँग रमाउने स्वभावको हुने छ । अनि मनिरामले जसरी अरु कोही उसको आँङमा मज्जाले बस्ने छन् फोटो खिचाउने छन् । त्यती बेला उनीहरुले गल्ती गरे भन्नु इर्थ हुने छ गल्ती मात्रै होइन अघि माथि नै भने जस्तो महाअपराध त त्यसको आमा मार्नेहरुले गरेका हुन् । आमा मरेकाले नै बच्चाको अवस्था यस्तो निरिह भएको हो । अब यसरी आमाहरु कहिल्यै नमरुन सवैले यही कामना गरौं ।