नेपाल मजदुर किसान पार्टी र यसको भातृ संगठनले चितवनमा बेला बेलामा बहस कार्यक्रमहरु लिएर आउने गर्दछ । यस पटक पनि पार्टीका अध्यक्ष सहितको टोली फेरि चितवन आएको छ । समाजवादी व्यवस्थाको आवश्यकता र चरित्रलाई केन्द्रमा राखेर गरेर बहसहरु हुने गर्छन् । यसका लागि विभिन्न पुस्तकहरु माथि टिप्पणी र छलफल गराइन्छ । समाजवादी मुल्य र मान्यतालाई प्रचार प्रसार र जनमानसमा त्यसलाई स्थापित गराउन यस्ता कार्यक्रमहरुले सहयोग गर्छ । यस पटक पनि विभिन्न कितावहरु माथि टिप्पणी हुने छन् त्यस मध्ये मेरो भागमा परेको चिनियाँ जन कम्युन भन्ने पुस्तकको चर्चा म गर्न गइरहेको छु ।नेपाल मजदुर किसान पार्टीका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छेंले लेखेको यो किताव ७८ पेजको रहेको छ । चीनमा कम्युनहरुको स्थापना,
संचालन र कम्युनले राष्ट्रिय अर्थतन्त्र,
नागरिकहरुको जिवन स्तर,
सामाजिक संरचना,
भूमिको उत्पादकत्व क्षमता,
वितरण प्रणाली जस्ता पक्षँको जानकारी पुस्तक पढेपछि प्राप्त हुन्छ । वर्कस्र पब्लिकेशनस्ले निकालॆको पुस्तकमा तीनवटा अध्यायहरु छन् । पहिलो अध्यायमा चीनको पुरानो भूमि व्यवस्थाको जानकारी जन कम्युन स्थापनको प्रारम्भिक स्वरुप र प्रकृयाको चर्चा गरिएको छ । दोस्रोमा जन कम्युनको यथेष्ट जानकारी संचालन,
प्रकृया जस्ता विवरणहरु समेटिएका छन् । तेस्रो अध्यायमा चीनका तीनवटा कम्युन पेचिङ सहरी कम्युन,
पश्चिमी झीलको लोक कम्युन र शांघाई माछ्याऊको जन कम्युनहरुको लेखकले गरेको अध्ययनलाई ठाउँ दिइएको छ ।सन् १९६० मा लेखक स्वयम चीन गएर संकलन गरेको विवरणमा आधारित भएर पुस्तकहरु तयार भएको रहेछ । नेता माओको नेतृत्वमा चीनमा सन १९४९ मा क्रान्ति सम्पन्न भयो । त्यसपछि स्वाधिन अर्थतन्त्रका निर्माणका लागि चीनले चालेको कदमको प्रतिफल जन कम्युन स्थापना हो भन्ने कुरा पुस्तक पढेपछि थाहा पाइन्छ । पुरानो भूमि प्रणलीलाई विस्थापित गरेपछि नयाँ भूमि सुधारको नीति बन्यो त्यो लागु पनि भयो । तर प्रभावकारी कार्यन्वयनका लागि पारस्परिक सहयोगी दल खडा भयो । प्राथमिक सहकारी निर्माण र त्यसपछि उन्नत स्वरुपको सहकारी हुँदै चिनिया समाजले जन कम्युनमा फड्को मारेको रहेछ । पुरानो भुमि व्यवास्थमा किसानहरुको दुरावस्था,
भुमिसुधारको प्रयास,
पारस्परिक सहयोगी दलको आवश्यकता,
सहकारीको गठन र जन कम्युनसम्मको यात्रा र त्यपछि चिनिया समाजले गरेको प्रगतिसम्मका कुराहरु पुस्तकमा पढ्न पाइन्छ ।कृषिमा औद्योगिकरणका लागि जन कम्युनले गरेको योगदानको चर्चा पनि पुस्तकमा छ । भुमिमा सामन्ति संरचना हावी भएको तर भुमि सुधारको चर्चा हुने गरेको हाम्रो देशका नीति निर्माताले पनि चिनिया प्रयासको जानकारी लिन पुस्तक पढ्नै पर्ने देखिन्छ । सहकारीको ताकत केसम्मको हुँदो रहेछ ?
सिद्धान्त्बाट पर गएर सहकारी चलाउने आरोप लागेका नेपालका सहकारी संचालकले पनि यो पुस्तक पढ्नु पर्छ । क्रान्तिपछि चीनले स्वाधिन अर्थ तन्त्र निर्माणका लागि किसानहरुमा समेटेर निर्माण गरेको कम्युनको चर्को आलोचना पनि नभएको होइन तर आज चीन जे जस्तो अवस्थामा छ त्यसको श्रेय कम्युनहरुलाई नै जान्छ भन्ने निश्कर्ष लेखकको रहेको छ । चीन आज आर्थिक रुपले पनि अति शक्तिशाली मुलुक हो । आर्थिक रुपमा पर निर्भर नेपाललाई क्रान्तिपछि चीनले अपनाएको विधि बुझ्न पनि पुस्तक सहयोगी हुनेछ । राजनीतिक क्रान्तिलाई आर्थिक र सामाजिक क्षेत्रमा स्थापित गराउन केही साहसिक कदम चाल्नु पर्छ भन्ने ज्ञान नेपालका सत्ता संचालकलाई अझैसम्म हुन सकेको छैन ।देशको बिकास र जनता प्रति उत्तरदायी राजनीतिक कर्मीलाई यो पुस्तकले पक्कै केही न केही प्रेरणा अवश्य दिन्छ । पुस्तक कम्युनको सकारात्मक बर्णन गर्दै सकिएकॊ छ । उदार अर्थतन्त्र र प्रजातन्त्रका हिमायतीहरुले कम्युनको चर्को विरोध गरे । त्यसको प्रशंग पनि पुस्तकमा उल्लेख नभएको होइन तर विरोधीको आलोचनाको प्रतिवाद कमै भएको छ पुस्तकमा । कतै त विरोधीको तर्कलाई नै पुष्टी गर्ने प्रशंगहरु पुस्तकमा परेका छन् । जस्तो विरोधीहरु कम्युनलाई व्यारेक भन्ने संज्ञा दिन्थ । पुस्तकमै उल्लेख तथ्य अनुसार कम्युनका आफ्नै जन सेना पनि हुने रहेछ । ती जन सेना उस्तै परे राष्ट्रिय सेनासँग मिलेर विदेशी फौजसँग पनि लड्न जाँदो रहेछ । जन सेनाको आवश्यता र औचित्यको चर्चा नभएको होइन तर विरोधीहरुले दिने व्यरेकको संज्ञालाई नै ति प्रष्ट्याइँहरुले बल दिन्छ ।त्यस्तै जन कम्युनले कृषिमा ठुलो फड्को मारेको बुझ्न गाह्रो भएन । तर चीनलाई औद्योगिक विकासमा फड्को मार्न यसले कसरी भुमिका खेल्यो भन्ने चर्चा पुस्तकमा छैन । जसरी हिजोको शामन्ति आर्थिक संरचनाको कितावमा संक्षिप्त चर्चा छ त्यसरी नै आजको औद्योगिक महाशक्ति चीनको केही प्रशंग उठाएर त्यसलाई कम्युनको योगदानसँग जोड्ने पर्दथ्यो लेखकले । किन भने आजको चीन उद्योगले विश्व हाँकेको चीन हो । आलोचकहरु कम्युनबाट हट्नाले चीनले यो विकास गरेको हो भन्ने तर्क गर्छन् । लेखकको मान्यता कम्युनकै योगदानले चीनमा यो विकास सम्भव भएको हो भन्ने चर्चा छ । यी कुराहरु खासमा के हो धेरै नेपालीलाई अन्यौलनै छ जुन अन्यौल समाप्त गर्न पुस्तकले पनि सकेन भन्ने मेरो बुझाइ छ ।कम्युनका चर्चा गर्दा त्यसका कुनै कमजोरी अथवा सुधार गर्नु पर्ने कुराहरु कतै उल्लेख गरेका छैनन् लेखकले । त्यसैले यो पुस्तकमा लेखक एक पक्षीय देखिए । तर जे जति कुराहरु आएका छन् ती तथ्यंगत छन् स्थलगत विवरणहरुले भरपर्दौ बनाएको छ पुस्तकलाई । त्यसैले कम्युनको सकारात्मक पाटोको राम्रै विवरण दिन्छ यो कितापले ।
चितवनको सौराहामा बाघ गैंडा जस्ता दुर्लभ वन्यजन्तु हेर्न अभिलाशाले आएका स्वदेशी विदेशी पर्यटकहरु बस्ने होटल छन् । तिनै पर्यटकहरु बस्ने मध्येको एउटा होटलमा बिहीबार जंगलबाट बाघ आएर सात घण्टा बितायो । जंगलमा समेत भाग्यले भेटिने बाघ होटलमै आएपछि धेरै जसो पर्यटकले बिहीबार जंगल यात्रा नै रद्ध गरे । बाघ निकुंजले नलग्दासम्म रमितेको भिड लाग्यो ।बाघ होटल पार्क साइडको कम्पाउण्ड भित्रको झाडीमा बसेको थियो । '
बिहान साढे पाँच बजे उठेको एक्कासी विरालो कराएको जस्तो ठुलो आवाज आयो । माथि गएर हेरेको अजंगको बाघ पो रहेछ "
होटलको पर्खालसँगै घर जोडिएकी प्रमिला पाण्डेले बताइन् । केही बेर कराउँदै यता उता गरेको बाघ पछि झाडीमा बस्यो ।निकुंजका कर्मचारीहरु नौ बजे आएर सुरुमा आसापासको क्षेत्रमा सेतो कपडाको घेरा बनाए । सेतो कपडाको घेरो बाघले ननाघ्ने हुँदा मान्छे भएको क्षेत्रमा बाघ पसेर बितण्डा नगरोस भन्नका लागि त्यसो गरेको बाघको आनिबानीका बारेमा जानकार विष्णु लामाले बताए । निकुंज मुख्यालय कसाराबाट टोली आउँदा १० बज्यो ।सो टालीले बाघलाई लठ्याएर डार्ट गरेर नियन्त्रणमा लिने निर्णय गर् यो । '
बाघ अलि अशक्त जस्तो लाग्यो । त्यसै जंगल लखेट्न उपयुक्त नहुने ठानेर डार्ट गरेर नियन्त्रणमा लिने र अशक्त भए उपचार गरेर छाड्ने निधो गरको हौं"
निकुंजका सहायक संरक्षण अधिकृत टीकाराम पौडेलले बताए ।
डार्ट गर्नका लागि टोली निस्कन निकै समय लाग्यो । त्यो बेलासम्म होटलमा बाघ भेटिएको खवर वनको डढेलो झै पुरै सौराहामा फैलिएको थियो । अग्ला घरहरुमा बसेर पर्यटक र स्थानीय सर्वसाधरण समेत बाघको एक झल्को पाउन मरिहत्ते गरेको देखिन्थ्यो । पर्यटकका स्तरीय डिजिटल क्यामरादेखि क्यामरा भएका मोवाइल फोनको सामान्य सेट पनि बाघ तर्फ सोझिन्थे । तर बाघको आधा शरीर झाडीमा बिलाएको थियो ।बाघको झलक नपाए पनि हेर्ने उत्सुकताले सौराहा भरी मान्छेको भिड लाग्यो । डार्ट गर्ने बेलामा निकुंजका कर्मचारीले माइकबाटै परपर जान आग्रह गर्नु पर् यो । सौराहाका धेरै घरमा आज बिहान भात पाकेन । बच्चा बच्चि स्कुल जान पाएनन् बाघ पसेको पार्क साइड होटलका कर्मचारी राधा श्रेष्ठले बताए । उत्सुकताले सवै होटलमै झुम्मिएका थिए ।
मध्यान्नको समयमा निकुंजको टोलीले बाघलाई डार्ट गर् यो । लठ्ठिएको बाघको नजिक पुगेपछि बाघको अवस्था अघि अधिकारीहरुले कल्पना गरे जस्तो अशक्त नै पाइयो । तीन वर्ष जतिको सो भाले बाघको गर्धन र अगाडीका खुट्टामा धेरै घाउहरु थिए । कसार लगेर उपचार गर्ने र निको नहुँदासम्म खोरमा राख्ने निको भएपछि छाड्ने सहायक संरक्षण अधिकृत पौडेलले जानकारी दिए ।
नेपाली काँग्रेसको १२ औं महाधिवेशन अस्ति सकियो । पदाधिकारी चयनका लागि त्यस दिन भएको मतदानको नतिजा हिजो आर्थत असोज ६ गते बिहान सवेरै आयो । सभापति पदको नतिजा सुरुमा घोषणा भयो । नेता शुसिल कोइरला विजयी भए । तर विजयको खुसी साट्न पाएका छैनन् शुसिलले । उनी निमोनियाले थलिएका छन् । तत्कालै त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा भर्ना र्भका छन् उनी । एक दुई दिन हो र पुरै पाँच दिन अस्पतालमै बसेर आराम गर्नु पर्ने चिकित्सकहरुको सल्लाह छ । देशभरबाट महाधिवेशनमा आएका सवै कार्यकर्ता फर्केपछि बल्ल अस्पतालबाट निस्कने भए शुसिल ।हिजो शुसिलको शिथिल अनुहार टेलिभिजनहरुले देखाइरहे । साँझ फेरि काँग्रेस र महाधिवेशनसँग् जोडिएर अर्को नमिठो खवर आउन थाल्यो संचारमा । काठमाडौंबाट फर्केका कास्कि काँग्रेसका नेता कार्यकर्ताहरु चढेको कार चितवनको कुरिनटार नजिक पृथ्वीराजमार्गबाट तीन सय फिट तल खसेछ । घटना स्थलमै तीनजनाको ज्यान गयो । मर्नेमा कास्कि काँग्रेसका क्षेत्रीय सभापतिसम्मका थिए । घाइते तीनजनामा पनि क्षेत्रीय सभापतिदेखि जिल्ला सदस्यसम्मका छन् । घाइते मध्ये दुईको अवस्था नाजुक नै छ । महाधिवेशन सक्दा नसक्दै नेता बिरामी हुने र कार्यकर्ता दुर्घटनामा परेर ज्यानै जानेसम्मको दुखद अवस्था काँग्रेसले बेहोर्नु परो ।
महाधिवेशनले महामन्त्रिमा प्रकासमान िसंह र कोषाध्यक्षमा चित्रलेखा यादवलाई छानेको खवर सुन्न नपाइ कास्कि काँग्रेसका केही प्रतिवद्ध कार्यकर्ताहरु परमधाम भए । चित्रलेखा यादव कोषाध्यक्षमा चुनिएकोमा म एकदमै खुसी छु । तराइको महिला मात्रै होइनन् उनी जनआन्दोलनका बलमा पुर्नस्थापित प्रतिनिधि सभाको पहिलो बैठक चलाएकी उनले राष्ट्रिय छवी बनाएकी थिइन् । तत्कालिन सभामुख तारानात रानाभाटले प्रजातान्त्रिक आन्दोलन अनुकुलको काम नगरेपछि सभामुखको हैसियतमा रानाभाटले पुन स्थापित संसदको बैठक चलाउन पाएनन । तत्कालिन उपसभामुख चित्रलेखा यादव आन्दोलनमा पनि सकि्रय थिइन र पुर्नस्थापित संसदको पहिलो बैठक पनि चलाउन पाइन् । उनको त्यति बेलाको बजनदार आवाज नबिसे्रको मलाई उनी काँग्रेसको कोषाध्यक्ष पदमा निर्वाचित भएको खवरले खुसी बनायो ।यो राम्रो खवर सुन्नुअघि मैले आफु काम गर्ने पत्रिकालाई काँग्रेसका तीनजना कार्यकर्ताको दुर्घटनामा ज्यान गएको समाचार पठाउनु परेको थियो । अस्पतालमा छटपटाएका लौ लौ सकिए भन्ने अवस्थाका काग्रेस कार्यकर्तालाई भेटेर आउनु परेको थियो । काँग्रेसमा भिमबहादुर तामाङले सभापति पदमा एक दमै झिनो मत ल्याएको र महामन्त्रिमा नरहरी आचार्यको पनि ठ्याक्कै उही हालत भएको खवर पनि दुखदायि नै हुन । उनीहरुले नजिते पनि निष्ठाको राजनीतिको काँग्रे भित्र अलि बोलाबाला हुन पर्दथ्यो । यस्तोछ कि भन्ने पनि लागेको थियो । तर चुनावी परिणामले काँग्रेस भित्र सिद्धान्त र निष्ठाको राजनीित गर्नेहरु अति नगन्य रहेछन् भन्ने देखायो । यस्तै हालतले हो पार्टी नवनिर्वाचित सभापति वस्तो बिरामी हुने छ । यस्तै अवस्थाले हो पार्टी भित्र पृथ्वीराजमार्गको जस्तो अनेपेक्षित दुर्घटना ल्याउने । यो देशकै लागि दुर्भाग्य हो ।
लाखे नाच रमाइलो हुन्छ । अलि डर लाग्दो पनि हुन्छ केटाकेटीहरुलाई । नेवारहरुको जात्रा पर्वहरु प्रशस्त हुन्छन् । जनै पुर्णीमापछि सुरु हुन्छ जात्रा पर्व । लाखे नाच पनि नेवाहरुले निकाल्ने गर्छन् । यो नाचको साँस्कृतिक आध्यात्मिक र सामाजिक पक्षका बारेमा मलाई फिटिक्कै केही थाहा छैन तर सानैदेखि लाखे नाचेको देख्दै आएको हो । लाखे देख्दा सुरुमा खुवै डर लाग्थ्यो । टाउकोमा लामो कपाल थपेको अगाडी डर लाग्दो मुखौटो लगाएको अनौठो भेषभुषा र ढङढङढङ गर्ने बाजा र झ्याम झ्याम झ्याम गर्ने ख्यालीको तालमा हातमा रुमाल हल्लाउँदै नाच्थ्यो लाखे । यो कहाँबाट झरेको होला भन्ने लाग्थ्यो । लाखेसँगै नाच्ने एउटा जोक्कर हुन्थ्यो । त्यसले भने रमाइलो गर्दथ्यो । सानो छदाँ त्यही जोक्कर पि्रय लाग्थ्यो । लाखे त्यसलाई भेटायो कि भकुथ्र्यो । रमाइलो गराउनेलाई लखेट्ने लाखे देखेर रिस उठ्यो । यो लाखे राक्षस हो भन्ने लाग्थ्यो ।विस्तारै लाखे नाच्न छाड्यो । बरु टिभीमा देखिन थाल्यो लाखे । हाम्रो गाउँमा चानचुने नाच हुँदो रहेनछ टिभीमा समेत नाच्ने ठुलो नाच हुँदो रहेछ भन्ने परो । तर गाउँ र सहरका टोलहरुमा लाखे नाच्न छाड्यो । गाउँमा हुँदा तिज आउन आउन लाग्यो भन्ने समयमा राती राती त्यही ढङढङ र झ्याम झ्याम सुनिन्थ्यो । त्यो लाखेले नाचको तयारी सुरु गरेको हो भन्ने पाका पुरानाहरु । तिजको दिन महिलाहरु स्कुल र मन्दिरमा जम्मा भएर गीत गाउँथे । दुई तीन बजेपछि लाखे नाच्न आइ हाल्थ्यो । विस्तारै राती सुनिने लाखे नाचको तयारीको ढङढङ र झ्याम झ्याम आवाज हरायो । तिजको दिन नाच्ने लाखे पनि विलायो । नाच्न निकै मिहेनत लाग्छ रे,
जस्तो तस्तोले सक्दैनन रे,
पहिला नाच्ने गरेको मान्छे बिरामी भयो रे,
उ नाच्न नसकेकाले लाखे ननिस्केको रे जस्ता कुराहरु गाउँमा सुन्न पाइन्थ्यो । पछि गाउँनै छाडेपछि लाखे नाच कथा भयो । उही टिभीमा झल्याक झुलुक देखिन्थ्यो त्यत्ति हो ।
तर बजारमा पनि अब लाखेहरु छपक्कै हुने भएका छन् । नारायणगढ बसपार्क टोलसुधार समितिले तीन वर्षअघि लाखे नाचको प्रतियोगिता सुरु गरेपछि लाखेको रौनक फेरि ब्युँझिएको छ । तीन वर्षअघि समुह थोरै थिए तर यस पटक भसक्कै छन् टोलीहरु पनि । देशका विभिन्न जिल्लाबाट २५ टोली आएका छन् । उनीहरुले पाउने पुरस्कारको राशी पनि धेरै नै छ । पहिलो हुनेले ३०,
दोस्रोले २०,
र तेस्रो हुनेले १० हजार रुपैयाँ पाउने छ यस पटक । विजेता नभएकाहरु पनि निरास हुने छैनन् किन कि सहभागि भएको प्रोत्साहन स्वरुप सवैले पाँच हजार पाउने रहेछन् । टोल सुधार समितिले देशभरबाट समुह जुटाएर लाखे चनाउँदै छ । आज बुधबार असोज ६ गते नारायणगढ बसपार्कमा ति लाखेहरु नाच्दा कम्ता रमाइलो हुने छैन । टोलवासीले यसलाई ठुलो पर्वको रुपमा लिएका छन् ।हिजो पाँच गते मंगलबार साँझ प्रतियोगिताको प्रचार गर्न शोभा यात्रा निस्कियो । टोलवासीले घरघरमा पुर्ण घडा राखेर शोभा यात्राको स्वागत गरे । सहभागि २५ वटै समुहले झाँकी देखाए शोभा यात्रामा जसले आजको नाचको स्वादको संकेत छाडेको छ । लाखे नाचमा ढङढङ र झ्याम झ्याम मात्रै ताल हुँदो रहेनछ । हाम्रो नियमको धुन पनि मिसाएर भजन गाएर लाखे नचाइदो रहेछ । यी नौला खाले ताल लय र नाच हेर्न कस्ले छुटाउला र । म आज साँझ नारायणगढ बसपार्कमा हुने रमाइलो माहौलको कल्पना गरेरै दंग परेको छु ।
नेपाल मजदुर किसान पार्टीका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छें रोहित संविधान सभाका सदस्य पनि हुन् । असोज ४ गते सोमबार नारायणगढमा सो पार्टीको विद्यार्थी संगठनले आयोजना गरेको कार्यक्रममा कामरेड रोहितले निकै घत लाग्ने कुराहरु बोले । उनका कुरा खस्रा हुन्छन् । उनले संविधान सभामा हुने केटाकेटी पन ठुला दलको चरित्र र देश नै डुवाउने गरेर चलाइने गरेको बहस र बनाइन थालेको नीति विरुद्ध चर्का टिप्पणी गरे । जग्गाको भाउ बढाएर धन कमाउनेहरुको स्वार्थमा चल्ने गरेको चितवनलाई राजधानी बनाउनु पर्छ भन्ने हौवा मच्चिएकै ठाउँमा आएर रोहितले राजधानी दाङ सार्नु पर्छ भन्ने तथ्यसँगत कुरा गरे । घडेरी व्यपारीहरु फेरि दाङ हानिने हुन कि भन्ने आशंका हिजोबाट सुरु भएको छ ।संविधान सभामा सदस्य संख्या धेरै भएर परेको आफ्ठेरो सुनाए । संविधान सभामा सदस्यहरु धेरै छन् त्यसमाथि कुरा नबुझ्ने अति नै छन् । एनजीओको एजेण्डा लैजाने अर्का थरी छन् । विदेश घुम्ने ध्याउन्न मात्रै भएकाहरुको संख्या पनि काम छैन भन्छन् रोहित । संविधानसभाका सदस्यहरुले संविधान केहो भन्ने कुरा नै मेसो नपाएको उनले अनुभव गरेको रहेछन् । खालि माग मात्रै राखे जस्तो गरेर अल्झाउने गरेको रोहितले बताए । देउवाकी जहान अर्थात काँग्रेसकी सभासद आरजु र राप्रपाकी सभासद अर्थात देउवाकी सासु प्रतिभा राणाले संविधानमा लेख्ने कुराहरुमा बहस चल्यो कि खाली महिलालाई प्राथमिकतामा राख्नु पर्छ मात्रै भन्ने गरेको उनले सुनाए । देशमा राष्ट्रपति राख्ने कि प्रधानमन्त्री कार्यकारी बनाउने भन्ने कुरामा छलफल हुँदा यी दुई आएर '
हैन महिलालाई प्राथमिकता दिउँ"
भन्ने जस्ता अडमिल्दा कुरा गर्ने उनले सुनाए ।संविधान सभा सदस्यको संख्या धेरै गराएर समस्या मात्रै परेको उनको भनाइ थियो । मात्रै सयजना सदस्य बनाएर त्यसमा पनि विषय विज्ञहरुलाई प्राथमिकता दिएको भए यस्तो झमेला हुँदैन थियो भन्छन रोहित । संविधानसभामा मधेसका दलहरुले झिक्ने बखेडा र पार्ने दिक्दारीको पनि रोहितले कार्यक्रममा चर्चा गरे । हरेक विषय निस्कना साथै मधेसी भनेर अड्को थाप्ने गर्दा रहेछन् उनीहरु । त्यस्तालाई रोहितले जवाफ दिदा रहेछन् '
तपाइँ मात्रै हो र मधेसी हामी पनि हो । तपाइँहरु भारतबाट भर्खर भर्खर आएर २५ सालमा नागरिकता लिएको हामी मल्ल राजासँगै भारतको वैशालीबाट काठमाडौं छिरेको । त्यसैले तपाइँ नयाँ मधेसी हामी नेवार पुराना मधेसी ।"
नेवारलाई आदिवासी जनजाति मान्ने कुराको पनि विरोधी रहेछन् नेवार बिजुक्छे । नेवार जस्ले राज्य नै चलाएर बस्यो त्यो आदिवासी जनताति हुँदै हुँदैन भन्ने तर्क उनले गरे । काठमाडौं उपत्यकामा आएर नेवारहरुले जसमाथि शासन गरे अर्थात ज्यापुहरु भने आदिवासी जनताति हुन सक्ने उनले बताए । जातको आधारमा संघीयता बनाउने कुराको कट्टर आलोचक रोहितले नेवारहरुले राज्य माग्नु सुहाउने कुरा नभएको बताए । पृथ्वीनारायण शाहाको पालामा समेत राज्य जोगायन नसक्नेले अब के चलाउलान भन्ने उनको भनाइ थियो । नेवारहरुले आफ्नो कला संस्कृति जोगाएर राख्नु पर्नेमा उनले जोड दिए । यसका लागि राजधानीलाई काठमाडौंबाट सार्नै पर्छ भने । राजधानी भएकाले काठमाडौंमा बाहिरका मान्छेको चाप बढेर नेवारहरु अल्पमतमा परेको उनले बताए । यस कारण राजधानी काठमाडौंमा हुनु नेवारको हितमा छैन भने रोहितले ।राजधानी हड्ताल र बन्द भइरहेने ठाउँ हो । पुर्व पश्चिम राजमार्गले छिचोलेको ठाउँ चितवनमा राजधानी राखे पटक पटक हुने बन्द हड्तालले पुर्व पश्चिम र उत्तर लाग्नेले सधै हैरानी उठाउनु पर्छ त्यसैले चितवनमा पनि राजधानी नराखौ भने उनले । चितवनको प्राकृतिक सम्पदा जोगाउन सके दिर्घकालसम्म यहाँ पर्यटन फष्टाउँछ । पर्यटन फष्टाए विकास त्यसै हुन्छ । राजधानी बनाएर भिड मात्रै बढाए प्राकृतिक सम्पदाहरु स्वाहा हुन्छन् चितवन चाडै कुरुप हुन्छ । घडेरीको भाउ तत्कालै बढाएर नाफा कमाउन चाहनेहरुको योजना अनुसार आएको राजधानी चितवनलाई बनाउँ भन्ने अभियान बास्तवमा चितवनका लागि हितकर छैन । रोहितका तर्क सुनेपछि चितवनवासीको मनमा यस्ता कुरा उठ्छन ।जातीय राज्यले मुलुकमा हुने दुरदशाको चित्र भयावह हुने रोहितको चेतावनी छ । सुडानमा सन् १९५३ सा जातीयताका आधारमा तीनवटा संघ बनेछन् । असन्तुष्टि बढेपछि एक हप्तापछि नै बढाएर १४ वटा बनाइएछ । अहिले २६ वटा जातीय राज्य भए तर सुडानमा साम्प्रदायिक िहंसा र जातीय राज्यको माग अझै टुिगंएको छैन । जातीयताको आधारमा संघ बनाए नेपाल सुडान हुने सम्भावनाबाट टाढा छैन भन्छन् रोहित । जातीयताले साम्प्रदायिकता बढ्ने उनको भनाइ छ । साम्प्रदायिकता रोक्न प्राकृतिक स्रोत र भुगोललाई आधार बनाएर संघ निर्माण गर्न उनको पार्टीले प्रस्ताव गरेको छ । साम्प्रदायिक िहंसाको भयावह चित्र पनि उनले प्रस्तुत गरे भारतको उदाहरण दिएर ।भारत विभाजन हुँदा हिन्दु र मुसलमान गरेर दुईवटा सम्प्रदायका बीचमा फैलिएको साम्प्रदायिक मनमुटावले १० लाखको ज्यान गयो भन्छन उनी । विरोधीहरुले जवान छोरी बुहारीको आँखा अगाडी इज्जत लुट्न थालेपछि पाका मान्छेले त्यो बिडम्बना भोग्नुभन्दा आफ्नै सन्तानलाई मारेर मट्टितेल खन्याएर जलाउने सम्मको घटना भारतमा भयो भन्छन् रोहित । भारतमा त्यो सवै गराउन अंग्रेज लागेको थियो नेपालमा त्यस्तै िहंसा गराउन भारत लागेको छ भन्छन रोहित । भारतको यो चाललाई ठुला पार्टीले बुझेर पनि नबुझे जस्तो गरेकोमा रोहितको मनन अमिलो भएको छ । तर उनीहरुले त्यसो गरे भनेर अरु चुप लाग्नु भएन भन्छन रोहित ।
राष्ट्रिय मानव अधिकार आगोगको अगुवाइमा जनकपुर नजिकको कमला नदी किनारमा यस पटक उत्खन कार्य चलेको छ । माओवादीले चलाएको शसस्त्र संघर्षका बेलामा सरकारका मान्छे अर्थात प्रहरीले समातेका युवालाई सेनाले मारेर पुरेको आशंका लागेका ठाउँहरुमा खन्ने काम भएको हो । खन्दा युवाहरुको कंकाल,
गोलीका खोका र लत्ता कपडा पनि भेटिएको समाचारहरु प्रकाशित भएका छन् । माओवादीले चलाएको शसस्त्र संघर्षका बेलामा मान्छेको ज्यानलाई भुसुना बराबर पनि नठानेर मार्ने र लाश गायब पार्ने प्रचलन खुवै मौलायो । राज्यनै यो काममा अग्रसर थियो । माओवादीलाई मारेपछि कतै प्रश्न उठ्दैन भन्ने दम्भ थियो,
ठम्म्याइ थियो । पापधुरीबाट कराउछ भने जस्तै आज शान्ति सम्झौता भएको चार वर्ष पुग्नै लाग्दा चिहान खोतलीदै छ र सरकारको ताकत भएमा उ बेला मार्नेहरु अब थुनिने छन् ।कमला नदीमा उत्खनन भइ रहँदा माओवादी चुप छ । माओवादी चुप लाग्दा उत्खनन जारी राख्न मद्दत मिल्छ । माओवादीको यो सहयोगले दण्डहिनतालाई अन्त्य गर्न राम्रो सन्देश जान्छ । अहिले चरा मारे जसरी मान्छे मार्ने गरेका तराईका हतियारधारी समुह पनि तस्रने छन्,
यो उत्खननले किन भने मान्छे मारेमा कुनै न कुनै बेला कठारघारमा उभिनु पर्छ भन्ने उनीहरुलाई लाग्न सक्छ । मान्छेको जिवनको मुल्य उनीहरुलाई थाहा लाग्न सक्छ । तर यसो भइ हाल्ला भन्ने ग्यारेण्टी भने छैन है,
त्यो पनि माओवादीकै कारणले हुने हो अरुका कारणले होइन । कमला किनारमा उत्खनन गरेर सेना प्रहरीलाई कारवाही गराउने कुरामा माओवादी चुप छ तर पत्रकार डेकेन्द्र थापाको कंकाल खोज्ने क्रममा माओवादीले ठुलो आपत्ति जनायो । यसले विद्रोहीहरुले संघर्षका बेलामा गरेको जस्तो सुकै कामको पनि पछि आवाज उठाउन पाइदैन भन्ने सन्देश जानसक्छ र मधेसमा अहिले हतियार बोकेर हिडेका समुह उन्मत्त हुने खतरा रहन्छ ।पत्रकार डेकेन्द्र थापाको अस्थिपंजर खोजीको विषयमा माओवादीले आपत्ति जनाएको कुरा पुरानो हुन सक्छ हालैमा एउटा त्यस्तै खालको नयाँ नौलो घटना भएको छ । माओवादीका सभासद बालकृष्ण ढुंगेल ज्यान मुद्दामा सर्वोच्च अदालतबाट समेत दोषि ठहर भए । ओखलढुंगाका यी सभासदलाई वि.
स.
२०५६ सालमा मुद्दा लागेको रहेछ । सेना प्रहरी मारेको होइन सर्वसाधरण उज्ज्नकुमार श्रेष्ठलाई सुराकीको आरोपमा मारेको अभियोगमा उनी माथि त्यस्तो सजाय भएको रहेछ । तर माओवादी शसस्त्र संघर्षका बेलामा भएको घटना भएकाले अदालतले गरेको सजाय नमान्ने बताउँदै आएको रहेछ । माओवादीले एउटा कुरा भन्दै गर्ला राज्यको ऐन कानुनले अर्को कुरा भन्दै गर्ला,
हामीले त्यो सवै हॆर्दै गरौंला ।आफुलाई परेको अफ्ठेरोमा माओवादी युद्ध कालको मुद्दा व्युँताएको भनेर आक्रोशित हुन्छ । सेना प्रहरीले गरेको अपराध खोज्न राज्यले चालेको पहलमा चुपचाप रहन्छ । ढुंगेलको सजायमा आपत्ति जनाउने माओवादी कमला नदी छेउमा भएको उत्खननमा किन केही नबोलेको हो ला ?
आखिर यो पनि युद्धकालमा भएको घटना नै त हो नि । कमला उत्खननमा मेरो कुनै आपत्ति छैन गैर न्यायिक लाग्ने हरेक घटनाको अब स्वतन्त्र उत्खनन आवश्यक छ तर राज्य संलग्न घटनामा चुप लाग्ने माओवादी आफु संलग्न घटनामा भने '
अन्याय भयो युद्ध कालको घटना यसरी खोतल्न हुँदैन थियो"
भन्छ । मलाई यो कुरा मात्रै चित्त नबुझेको हो । तर यसरी चित्त नबुझाउनेहरु माओवादी दृष्टीकोणमा प्रतिकि्रयावादी कहलिन्छन । तर डेकेन्द्र थापाको अस्थिपन्जर खोज्दा चित्त दुखाउने माओवादीहरु कमला नदीमा खन्ने काम हुँदा किन त्यसो नगरेको भनेर प्रश्न गर्नु अवश्य गलत हुँदैन ।माओवादीहरु मैना सुनुवारको हत्या काण्डका आरोपिहरुलाई कारवाही हुँदा जायज भन्छन । सिन्धुपाल चोकका कुनै सर्वसाधरणको हत्या या अपहरण के को हो आरोपमा मुछिएका पार्टीका नेता अग्नि सापकोटलाई विदेश जाँदा सोही आरोपका कारण भिसा नमिल्दा रडाको मच्चाउँछन् । मैना सुनुवार हत्या काण्ड ज्यादै जघन्य अपराध हो यसका अराधीहरुले उनमुक्ति पाउनु हुँदैन । तर त्यस्तै अपराधका आरोपि माओवादीका मान्छेले के कारणले हो उनमुक्ति पाउनु पर्ने नबुझेको कुरा यही हो । के यसरी प्रश्न गर्ने न पाइने हो ?
अथवा के हो ?
घोत्लिदै जाँदा कमला उत्खननले चरित्रको पनि उत्खनन् गरेको छ ।
नेपाल मजदुर किसान पार्टी र यसको भातृ संगठनले चितवनमा बेला बेलामा बहस कार्यक्रमहरु लिएर आउने गर्दछ । यस पटक पनि पार्टीका अध्यक्ष सहितको टोली फेरि चितवन आएको छ । समाजवादी व्यवस्थाको आवश्यकता र चरित्रलाई केन्द्रमा राखेर गरेर बहसहरु हुने गर्छन् । यसका लागि विभिन्न पुस्तकहरु माथि टिप्पणी र छलफल गराइन्छ । समाजवादी मुल्य र मान्यतालाई प्रचार प्रसार र जनमानसमा त्यसलाई स्थापित गराउन यस्ता कार्यक्रमहरुले सहयोग गर्छ । यस पटक पनि विभिन्न कितावहरु माथि टिप्पणी हुने छन् त्यस मध्ये मेरो भागमा परेको चिनियाँ जन कम्युन भन्ने पुस्तकको चर्चा म गर्न गइरहेको छु ।
