लामो यात्रामा एक्लै एक्लै

आफ्नो उमेर बताउँने उनको तरिका रोचक नै थियो । रोकिदै बोल्दै उनले सुनाइन् '९० सालको भुकम्प जाँदा म १० वर्षकी थिएँ ।' अगाडी भनिन् 'अब म ९० कि हुन मात्रै तीन वर्ष बाँकी छ ।' मात्रै १० की हुँदा प्रकृतिको भुकम्पको भयङ्कर ताण्डब देखेकी ८७ वर्षीया धर्मकुमारी भट्टराईले यो लामो जिवनमा अरु खाले झट्काहरु पनि पटक पटक बेहोरेकी छन् । सम्बन्ध जुट्नुको खुसी क्षणिक छ । बिछोडका पिडाहरु छाती भरी छन् ।
नाम र उमेर लगत्तै उनले आफ्नो अवस्था बारेर थप भनिन् 'म बाल विधवा ।' त्यसै त रोकिएर कुरा गर्ने धर्मकुमारीको बोल्ने गति झनै धिमा भयो । देवघाटधाममा तीनवटा बृद्धाश्रम छन् । जसमध्येको एउटा हो रोटरी करुणालय बृद्धाश्रम । सोही आश्रमा तीन वर्षदेखि बस्दै आएकी छन् धर्मकुमारी । त्योभन्दा अघि उनी वनारसमा थिइन् । बाबुआमाले उनलाई परदेशीको जिम्मा लगाएर बनारस पठाएका हुन् । सिन्धुलीमा जन्मेकी धर्मकुमारीको सुरुको थर हो खतिवडा । बनारस गएपछि उनी भइन् भट्टराई ।
सिन्धुली छाड्दा उनी जम्मा १२ वर्षकी थिइन् । आमाबाबुले ३० वर्षको परदेशीसँग जिम्मा लगाए । जिम्मा लगाए भनेको बिहे गरेर अन्माइदिए । ३० वर्ष पाका भट्टराईले त्यसअघि पनि दुई विहे गरेका रहेछन् उनी परिछन् तेस्री । तर भट्टराईसँगको साथ तीन वर्ष पनि टिकेनछ । विहे गरेर बनारस पुगेपछि एक वर्ष उनी त्यही बसिन् । एक वर्षपछि माइत सिन्धुली आइन् । माइतमा पनि उनले पुरै एक वर्ष बिताइन् ।
माइतबाट फर्केर गएको छ महिना भएको थिएन श्रीमान ज्वरोले थलिए । आठ दिनसम्म ज्वरो निको भएन । त्यही ज्वरोले भट्टराई बाजेलाई लग्यो । सानैमा बिहे भयो । बिहे भएको अढाइ वर्ष पनि बित्दा नबित्दै श्रीमान बिते । बिछोडको यो नयाँ चोटले पुरानो घाउ पनि बल्झायो । उनका पिता पनि बालखैमा बितेका रहेछन् । बाबुकोत अनुहार पनि सम्झन गाह्रो पर्छ भन्छिन् धर्मकुमारी । जन्मेको सानै उमेरमा पिता गुमाइन् । जिवनभर साथ दिने पति पनि चाडै चितामा जलेको देखिन् । एकपछि अर्को बर्जपात भयो उनीमाथि ।
कुरा यत्तिमा खत्तम हुँदैन । पति बितेको चानचुन १० वर्षपछि उनलाई जन्म दिएकी आमाले पनि संसार छाडिन् । साथ दिनेहरु धमाधम जान थाले । सम्पत्ति पनि नभएको होइन तर त्यसले पनि झनै चाडो डेरा सरेको देखिन धर्मकुमारीले । बनारसमा उनको ३० बिघा जमिन थियो । तर श्रीमानको मृत्युपछि मुद्दा मामिलाको झमेला सुरु भयो । आफ्नो भनेको सम्पत्ति सवै अरुको भएको नमिठो क्षण पनि उनले आफ्नो छातीमा संगालेकी छन् । यता माइतीमा आमा बितिन् भएको एउटा भाइ पनि बाचेनन् । सात दिदी बहिनीमा साइली दिदीका सन्तान मात्रै यो धर्तीमा उनका आफन्त हुन् । कहिले काही उनीहरु भेट्न आउँदा उनलाई बल्ल यो संसार केही उज्यालो लाग्दो रहेछ ।
अनि बनारसमै उनी लामो समयसम्म पाटीमा बसिन् । घुम्दै फिर्दै देवघाट आएका बेलामा यतै अडिइन् । उनी बसेको आश्रमलाई दाहिने पारेर दिनको चारपाँचवटा लर्को तल नदी किनार तर्फ झर्ने गर्छ । जिवन सकिएपछि नदी किनारमा जलाउन लाश बोकेर ल्याएका मलामीको लर्को हो त्यो । परेपछि जलाउन ल्याउने ठाउँको नजिकै आइ पुगिएछ भन्ने लाग्छ अचेल धर्मकुमारीलाई । त्यसैले जिवनमा कहाँदेखि कहाँ पुगे पनि अहिले आएर बसेको ठाउँ आफ्ना लागि उपयुक्त भएको उनको ठम्म्याइ छ ।
'मरेपछि त्यसै मिल्कन नपर्ला । किन भने गंगाजी नजिकै रहिछिन् । जस्ले पनि त्यहाँसम्म लगेर सेलाउलान नि' उनी ढुक्क छिन् । मर्ने बेलामा सजिलै प्राण जाओस भनेर उनले दिनरात भगवान पुकारेकी छन् । भगवानले धेरै पुकार नसुने पनि जिवनको अन्तिम चरणको यो अपिल सुनिदिए हुन्थ्यो भन्ने उनको इच्छा छ । दुःख र विछोडले भरीएको धर्मकुमारीको जिवनले के देखाउँछ भने मान्छे एक्लै किन नहोस तर उ लामो यात्रा हिड्न सक्दो रहेछ । अनि दुःखले जति थिचे पनि पुरा जिवन जिउँन पाउँदो रहेछ । कालो बादलमा चाँदीको घेरा भने झै उनको भोगाइले अरुलाई भने आशावादी बनाउन सक्छ ।