मान्द्रोमा मस्यौरा सुकाए झै

मस्यौरा नेपालीहरुको भान्सामा पाक्ने गर्छ । तरकारीको स्वादमा तिखार ल्याउछ मस्यौराले । कुभिण्डो, कर्कलोलाई मसिनो पारेर काटेपछि दलहन जातका बोडी या मासको पिठोमा मुछेर साना साना डल्लो बनाएर घाममा मज्जाले सुकाएपछि तरकारी पकाउने ताप्केमा फुराउन लायकको हुन्छ मस्यौरा । मान्द्रोमा लहरै राखेर लगभग हप्ता दिन जति सुकाइन्छ मस्यौरा । मस्योरा बनाउने कला उच्चतम छ स्वाद मजेदार छ । मान्द्रोमा सुकाउने मस्यौरालाई मैले एउटा नराम्रो घटनासँग तुलना गर्न लागेकोमा भने पहिल्यै क्षमा माग्छु । मैले मस्यौरा र त्यो चिज एउटै हुन् भन्न खोजेको भने होइन मान्द्रो या चकटीमा मस्यौरा सुकाउँदा जस्तो देखिन्छ त्यो दृश्य मात्रै त्यस्तै थियो भन्ने बताउन मात्रै चाहेको हुँ ।
कुरा देवघाटधामको हो । पत्रकार बिष्णु छिमेकीको बुबाको निधन भएपछि हिजो शनिबर बिहान देवघाट गइयो । देवघाट पुग्दा नपुग्दै गाडीको निकै भिड देखियो । बगरमा एउटै पोशाक लगाएका सयौ देखिए । शिवरात्रीमा काठमाडौं हिडेका भारतीयहरु यता देवघाट पसेछन् क्याहो भन्ने लाग्यो । सोधखोज गर्दा पत्ता लाग्यो हाम्रै बारा जिल्लाबाट १४ सयभन्दा धेरै भक्तहरु एकै पटक देवघाट आएका रहेछन् र त्यहाँ मेला महोत्सवको जस्तो माहौला बनेको रहेछ ।
बाराको काटघाटमा सहजनाथ बाबाको मन्दिर छ रे । हो त्यहाँ शिवरात्रीका दिन चढाउने जल लिन बाराका विभिन्न १७२ वटा गाउँबाट ३७ वटा बसमा १४ सयजना एकै पटक देवघाट आएछन् । नौ वर्षपछि देवघाट आउने पालो परेको रहेछ । भारत नेपालका विभिन्न धाम र घाटबाट जल ल्याएर चढाउने गरिदो रहेछ । यस पटक भ्रमण वर्षको सन्दर्भ परेको अवसरमा बारावासीहरु देवघाट नै आउने मेसो पर्नु धार्मिक पर्यटनका दृष्टीले सुखद् संयोग मान्नु परो । धार्मिक पर्यटनलाई मलजल पुगेछ भन्दै मख्ख परियो ।
बाराबाट १४ सय आउँनाले धार्मिक पर्यटनमा कति टेवा पुग्ला त्यसको लेखाजोखा गरेर नभ्याउँदै देवघाटधामको तिरमा मानव मल छेलोखेलो भएको दृश्यले भने सारा उत्साह समंग त्यसै मरेर गयो । आलो मानव मल अर्थात दिसा याने गुहु त्रिशुली र कालिगण्डकीको संगम स्थलभन्दा केही पर यसरी लपक्कै भएर बगरमा टाँसिएको थियो जसरी मान्द्रोमा मस्यौरा । दिदी शारदा पौडेलले मस्यौरा जस्तो चिजलाई यस्तासँग नदाँज न भाइ भन्नु भयो । बगरको त्यो गुहुको दृश्य बोल्ने अरु के के अवस्था हुन सक्छ सवैले एक एक थोक भन्न लागे ।
कसेले भने आन्दोलनका बेला सडकमा मिल्केका इटका टुक्रा । कसैले भने बगरमा जे जति ढुंगा छन् त्यो भन्दा मानव मलको थुप्रा धेरै । तर अन्तिममा निश्कर्ष आयो मान्द्रोमा सुकाएको मस्यौरा जस्तो राम्रो उदाहरण अरु रहेनछ । मानव मलको अवस्था त्यो हदसम्मको थियो भन्ने कुरा छर्लङ्ग पार्न मात्रै मस्यौरा र मान्द्रो अगाडी सारिएको हो नि । मस्यौरासँग अरु केहीको तुलन पटक्कै गरिएको होइन है भन्नेमा सवै सहमत भए । अनि मानव मलको एक ग्राम अंशमा मान्छेलाई अस्वस्थ्इ बनाउने लाखौ किटाणु हुने गर्छ । मानव स्वास्थ्यमा मानव विष्टाले नकारात्मक असर नल्याओस भनेर चितवनलाई खुला दिसा मुक्त क्षेत्र बनाउने अभियान चलेको छ । तर शरीरसँगै आत्म शुद्ध पार्न जाने देवघाटभाममा मानव स्वास्थ्य अशुद्ध बनाउने त्यत्रो कृयाकलापलाई रोक्ने कस्ले ? अनि कसरी रोक्ने ? एक पटक सवै गम्भीर भएर सोच्ने बेला आएको छ ।