जस मायाको आँगन भत्काउँदै आइपुग्यो विकास

पृथ्वीनारायण शाहाले नेपालको एकीकरण गरे । अहिलेको नेपाल उनको देन हो । तर पृथ्वीनारायण शाहाले अत्याचर मात्रै गरे भन्नेहरु पनि धेरै छन् यो देशमा । यो बारेमा अहिले केही कुरा नगरौ । पृथ्वीनारायण शाहाको मृत्युपछि प्रताप िसंह शाह यो देशको राजा भए । प्रताप िसंहका भाइ थिए बहादुर शाहा । बहादुर शाहाका छोराको नाम शत्रुभंजन शाहा हो । बहादुर शाहासम्मको नाम धेरै नेपालीले सुनेका छन् । शत्रुभंजन धेरैका लागि नयाँ नाम हो । शत्रुभंजन चितवनसँग भने जोडिएका छन् । यीनै शत्रुभंजनले आजभन्दा दुई सय वर्षअघि चितवनको उपरदाङगढीमा भव्य किल्ला बनाए ।
किल्ला अझै पनि छ त्यहाँ । तर शत्ररभंजनले दुई सय वर्षअघि किल्ला बनाएको ठाउँमा अरुले केही बनाएनन् भन्दा पनि हुन्छ । चितवनको पुरानो सदरमुकाम हो यो । तर जव वि.स.२०१४ सालपछि यहाँका सवै अड्डा अन्यत्र सारिए । वि.स.२०१८ सालपछि भरतपुर चितवनको सदरमुकाम भएर बस्यो । विकास यतै बस्यो उता हिड्न मानेन । झरी र घामले जे जति खिया लगायो त्यो ठाउँमा त्योभन्दा थप्ने काम केही भएनभन्दा पनि फरक नपर्ने अवस्था छ । आफै हुने केही परिवर्तन बाहेक अरुले वास्ता गरेन त्यस क्षेत्रका लागि ।
यो पटक भने केही हुँदै छ त्यहाँ । झण्डै छ किलो मिटर उकालो र भिरालामा धेरै जसो चेपाङका नाङ्गा पैतला पर्दथे । यो पटक एउटा अजंगको मेसिन ठुलो आवाजसँगै उकालो लागेको छ । केटाकेटी त्रसित छन् कुरा बुझ्नेहरु भने दंग परेका छन् । स्काभेटर अर्थात भ्याकु भनेर गाउँलेले बुझेको पहेलो मेसिन बाटो खन्दै उकालो छिचोलेर उपरदाङगढी पुग्यो । भ्याकुको चक्का उपरदाङगढी पुग्नु भनेको अब त्यहाँ बस्ने चेपाङको नाङ्गा पैतला उकाली ओरालीको तिखा चुच्चे ढुंगा र ग्रेग्रोटोमा नपर्नु हो ।
शत्रुभंजनपछि बल्ल कसैले त्यहाँ केही पुराउँदै छ केही गर्न लाग्दैछ । यस कारण चेपाङको मुहारमा केही कान्ति छाएको छ । चेपाङहरु त्यहाँका मुख्य बासिन्दा हुन् । गुरुङ मगर पनि त्यहाँ बस्छन् । टाढा बाठा बाहुनहरु थिए तर धेरै पहिले उनीहरुले थात थलो छाडेका हुन् । त्यसैले रमाउनेहरुमा चेपाङहरुको अनुहार अगाडी देखिएको हो । सवै रमाइ रहेका छन् तर जसमाया चेपाङलाई अर्कै आत्तुरी छ । कारण त्यो भ्याकु उनको घरको आँगनमै दाँत गाड्न पुग्यो । भ्याकुले दाह्रा गाड्यो उनको त्यो सानो बुकुरो नराम्ररी हल्लियो ।
सानो छाप्रा भित्र जे जति अन्न पानी थियो उनले हतारमा झिकिन् । जसमायाका श्रीमान जन्ति गएका रहेछन् घरमा एक्लै भएकाले उनी अलि आत्तिएकी थिइन् । अन्नपात छिमेकी कहाँ थन्काइन् । सुङगुरको खोर भत्कियो । घरदेखि अल परेको एउटा पोथ्रोमा नाम्लोले बाँघिन त्यो कालो सँगुरलाई जसमायाले । गढीदेखि केही तल जहाँ जसमायाको घर छ भ्याकु धमाधम आफ्नो काम गर्दैछ । घाम डुब्न लाग्दैछ । जसमाया बायँ हात कम्मरमा र दायाँ हात्केलेको निधारमा पाली बनाराएर एकोहोरो त्यॊ भ्याकु हेरिरहेकी छन् ।
जसमायाभन्दा केही पर छु म । मैलेदेखेको छु जसमाया मेरै अगाडी छन् केही पर उनको आँगन भत्काउँदै गरेको भ्याकु छ अनि अलि माथि मलिन हुँदै गएको सुर्यको ठ्याक्कै तल दुई सय वर्षअघि शत्रुभंजनले बनाएको किल्ला छ । मैले यसो पछाडी पनि हेरे सडकको रुपरेखा लगभग तयार छ । अनि यो सडक हुँदै पर्यटकहरु त्यो किल्लासम्म र अझ उतै सिराइ चुलीसम्म पुराउने सरकारको योजना छ । उपरदाङगढी एतिहासिक ठाउँ, सिराइचुली सुर्योदयका लागि कहलि सकेको छ । बाटो बनेर मोटर हिड्न थालेपछि नयाँ नौला मान्छे अवश्य बढ्ने छन् यो ठाउँमा । अनि त्यो बेला बाटो पुग्दा आँगन भत्काएको टुलुटुलु हेर्ने जसमायाकॊ त्यो बेला के हालत होला मेरो मनले यही कल्प्यो । किनकी उनीहरुलाई हुत्याएर त्यो ठाउँमा पुग्न तछाडमछाड चलिसकेको छ ।